Pakti për Ukrainën. 23 anëtarë të NATO-s kanë marrëveshje sigurie me Kievin

nga Renato Caputo*

Nga janari deri në korrik të këtij viti, Ukraina nënshkroi marrëveshje dypalëshe për bashkëpunimin e sigurisë me 23 shtete anëtare të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO). Të krijuara nga vendet anëtare të NATO-s me një kornizë të përbashkët, këto marrëveshje – të cilat megjithatë do të funksionojnë jashtë kornizës së aleancës – njohin në mënyrë implicite pjesëmarrjen jetike të NATO-s në mbijetesën e shtetit ukrainas.

Japonia dhe Bashkimi Evropian përfunduan gjithashtu dy marrëveshje shtesë dypalëshe të sigurisë me Ukrainën, duke e çuar totalin në njëzet e pesë. Disa marrëveshje shtesë janë në rrugë e sipër. Marrëveshja e Sigurisë SHBA-Ukrainë është xhevahiri i kurorës midis këtyre marrëveshjeve dypalëshe. Të gjitha ofrojnë ndihmë ushtarake në shkallë të gjerë dhe mbështetje ekonomike lidhur me sigurinë kombëtare për Ukrainën për një periudhë dhjetëvjeçare, me efekt të menjëhershëm.

Megjithatë, këto marrëveshje, ndryshe nga traktatet, nuk janë të detyrueshme për nënshkruesit. Marrëveshjet përfshijnë "angazhime" (Në disa raste, "synime") për t'i ofruar Ukrainës sigurinë dhe ndihmën përkatëse. Ofertat e ndihmës janë potencialisht të mëdha, por nuk përmbajnë sigurinë dhe besueshmërinë e garancive të sigurisë të bazuara në traktat.

Rrjeti i marrëveshjeve dypalëshe u prezantua zyrtarisht gjatë samitit të 75-vjetorit të NATO-s në Uashington më 11 korrik. Aleanca nuk ofroi një kornizë institucionale, por vetëm një kornizë për të shpërndarë këtë iniciativë. Me atë rast, të 25 nënshkruesit e marrëveshjeve dypalëshe, si dhe Ukraina, miratuan gjithashtu një dokument të përbashkët deklaratë të quajtur "Konpakti i Ukrainës". Pakti shpall një angazhim të përbashkët politik për të "mbështetur nevojat e menjëhershme të mbrojtjes dhe sigurisë së Ukrainës dhe për të penguar agresionin kundër Ukrainës në të ardhmen, si pjesë e urës së saj drejt anëtarësimit në NATO". Adhuruesit theksojnë “se siguria e Ukrainës është pjesë përbërëse e sigurisë së rajonit euro-atlantik dhe më gjerë dhe se ne synojmë të mbështesim Ukrainën derisa ajo të mbizotërojë kundër agresionit të Rusisë”.

Ngjarja e nisjes u mbajt në margjinat e samitit të NATO-s, jo si pjesë integrale e ngjarjes. Pakti i Ukrainës dhe marrëveshjet dypalëshe nuk janë përfshirë në dokumentet e NATO-s.

Vetë pakti i “miratuar” (red. Miratimi është diçka ndryshe nga nënshkrimi) është një deklaratë e parimit politik pa detyrime specifike. Duke kurorëzuar simbolikisht këtë rrjet marrëveshjesh dypalëshe, pakti nuk parashikon asnjë mekanizëm konsultimi apo koordinimi ndërmjet vendeve aderuese. Këto mekanizma mbeten thjesht dypalëshe, të rregulluara nga secili vend nënshkrues dhe Kievi brenda kuadrit të marrëveshjeve të veçanta të nënshkruara.

Këto masa paraprake nënvizojnë, së pari, se pakti dhe marrëveshjet dypalëshe mbeten qartësisht jashtë kornizës së NATO-s; së dyti, se dokumenti i përbashkët nuk ofron bazën për veprime të përbashkëta nga nënshkruesit e marrëveshjeve dypalëshe me Ukrainën; dhe së treti, që vetë marrëveshjet ose shuma totale e tyre nuk janë të institucionalizuara dhe nuk përbëjnë një aleancë, por potencialisht një koalicion shtetesh të gatshme për të mbrojtur Ukrainën. Kyiv dhe shtetet anëtare të NATO-s këmbëngulin që marrëveshjet dypalëshe dhe pakti shumëpalësh nuk duhet të interpretohen si zëvendësues për anëtarësimin e Ukrainës në NATO, as si çmime ngushëllimi për shtyrjen e mëtejshme të një anëtarësimi të tillë. Përkundrazi, palët i paraqesin si zgjidhje kalimtare.

Si një shënim pozitiv, mund të theksojmë se angazhimet dypalëshe të sigurisë ndaj Ukrainës nuk kërkojnë që Kievi të zgjedhë neutralitetin ose mos-angazhimin në këmbim. Hyrja e tyre në fuqi nuk kushtëzohet nga një kompromis i mundshëm midis Ukrainës dhe Rusisë. Për më tepër, si një element transformues i sigurisë evropiane, këto angazhime e përjashtojnë Rusinë për herë të parë nga marrëveshjet e sigurisë ose kornizat e zgjidhjes së konflikteve në lidhje me Ukrainën.

Moska padyshim do të synojë të zvogëlojë këto angazhime perëndimore ndaj Ukrainës. Kremlini do të kërkojë shfuqizimin e tyre si pjesë e çdo marrëveshjeje politike midis Ukrainës dhe Rusisë ose ndonjë negociate për sigurinë evropiane. Mbetet vetëm të shpresojmë që kërkesat e Kremlinit të refuzohen nga dërguesi.

*Prof.Renato Caputo.Profesor i Universitetit të së Drejtës Ndërkombëtare dhe Rregulloreve të Sigurisë (IUS/13), ai është i regjistruar në Kolegjin e Juristëve të Madridit. Ai është anëtar i Bordit të Drejtorëve të Institutit të Politikave Globale në Uashington (SHBA) dhe është anëtar i Bordit Këshillimor të Akademisë Evropiane të Inteligjencës në Athinë (Greqi).