Lindja e Mesme në një udhëkryq: Lufta e kohës apo Diplomacia e kaosit

nga ENZO CARTELLINO

Sulmi izraelit ndaj centraleve bërthamore iraniane shënoi një pikë kthese në krizën e Lindjes së Mesme. Por rreziku i vërtetë qëndron në një përgjigje të mundshme agresive nga Irani kundër Shteteve të Bashkuara, me pasoja në energji, tregje, infrastrukturë dhe siguri kibernetike globale. Ky artikull analizon skenarët pak të eksploruar: nga cenueshmëria e zinxhirëve strategjikë të furnizimit deri te përparimi i luftës hibride.

Operacionet e fundit izraelite kundër programit bërthamor të Iranit - të njohura si "Operacioni Lion në Ngritje" - kanë shënuar një pikë kthese në tensionin e gjatë midis Teheranit dhe Jerusalemit. Sulmet e synuara ndaj objekteve strategjike bërthamore si Natanz, Esfahan dhe Fordow (një uzinë pasurimi uraniumi, e gërmuar mbi 80 metra e thellë për t'i bërë ballë bombardimeve të mundshme) kanë ndikuar rëndë në aftësitë teknike të Iranit.

Megjithatë, rreziqet nuk kufizohen vetëm te pasojat operative të këtyre sulmeve. Në sfond, shfaqet një mundësi reale: një përgjigje e drejtpërdrejtë nga Irani ndaj Shteteve të Bashkuara, aleatit historik të Izraelit dhe garantuesit kryesor të sigurisë në rajon.

Reagimi iranian: Skenari që mund të ndryshojë ekuilibrat globalë

Një përshkallëzim ushtarak nga Teherani kundër objektivave amerikane do të kishte pasoja sistemike në një shkallë globale.

1. Paqëndrueshmëria rajonale dhe kthimi në konflikt shumëzonor  

Në rast të një përgjigjeje ushtarake iraniane, teatrot e krizës në Lindjen e Mesme do të ndizen përsëri: Iraku, Libani dhe Jemeni do të bëhen epiqendra të sulmeve asimetrike nga milicitë aleate me Iranin. Izraeli do të gjendet nën presion në disa fronte, ndërsa bazat amerikane në Gjirin Persik do të jenë të cenueshme.

2. Shoku energjetik dhe tregjet globale  

Ngushtica e Hormuzit – nëpër të cilën kalon afërsisht 20% e naftës botërore – është çelësi strategjik më i frikshëm. Bllokada ose sabotimi i saj do të shkaktonte një rritje të menjëhershme të çmimeve të naftës bruto, me pasoja inflacioniste për Evropën, Azinë dhe Amerikën.

3. Paqëndrueshmëria financiare dhe ikja e investimeve  

Përshkallëzimi do të gjeneronte turbulenca financiare në tregjet globale. Investitorët do të iknin drejt aseteve të sigurta (ari, dollari, aksionet amerikane), duke shkaktuar një ikje të kapitalit nga tregjet në zhvillim, të cilat tashmë janë testuar nga stanjacioni pas pandemisë.

Dobësitë më pak të dukshme

A. Zinxhirët strategjikë të furnizimit: produktet farmaceutike, teknologjitë dhe logjistika civile  

Përveç naftës, tensionet në Gjirin Persik do të ndikonin në rrugët tregtare thelbësore për shpërndarjen globale të lëndëve të para si litiumi, gjysmëpërçuesit, komponentët elektronikë dhe ilaçet që shpëtojnë jetë. Linja 80% e furnizimeve detare midis Azisë dhe Evropës kalon nëpër Detin Arabik përmes Hormuzit: edhe një ndërprerje e pjesshme, për shkak të minave detare ose sulmeve me raketa, do të paralizonte industritë elektronike, spitalet dhe sektorët strategjikë edhe në Itali.

B. Lufta Kibernetike dhe Kërcënimet Hibride: Fronti i Padukshëm  

Një front në zhvillim është ai i luftës hibride. Në rast të një sulmi amerikan ose poshtërimit të mëtejshëm ushtarak, Teherani mund të aktivizojë njësitë e tij të luftës kibernetike (si Ushtria Kibernetike Iraniane) për të synuar rrjetet e energjisë, infrastrukturën civile, spitalet ose sistemet e aeroporteve në Perëndim. Disa raporte të NATO-s tashmë tregojnë përpjekje për të infiltruar qendrat e komunikimit dhe logjistikës që lidhen me mbrojtjen. Një luftë kibernetike shkatërruese është më pak spektakolare sot, por shumë më e mundshme sesa një luftë klasike bërthamore.

Diplomacia pezullohet, koha po mbaron

Teherani vazhdon të luhatet midis hapjes diplomatike dhe tundimit të reagimit ushtarak. Humbjet e pësuara dhe presioni i brendshëm për një përgjigje të fortë mund ta shtyjnë regjimin drejt një akti demonstrativ që përfshin drejtpërdrejt Shtetet e Bashkuara.

Uashingtoni, nga ana e tij, është i ndarë midis atyre që kërkojnë vendosmëri dhe atyre që kanë frikë nga rreziku i zvarritjes së të gjithë botës në një "Kuç të Lindjes së Mesme" të re. Aleatët evropianë, megjithëse janë në favor të moderimit, nuk kanë kapacitetin e ndikimit të nevojshëm për të ndaluar spiralen.

Konflikti izraelito-iranian ka kaluar pragun simbolik dhe ka hyrë në një fazë të vërtetë operacionale. Izraeli ka goditur me saktësi kirurgjikale, por Irani ka hapësirë për reagim. Nëse kjo do të përfshinte drejtpërdrejt Shtetet e Bashkuara, e gjithë bota do të paguante çmimin: jo vetëm në aspektin e energjisë dhe stabilitetit financiar, por edhe në infrastrukturën e saj logjistike, shëndetësore dhe teknologjike.

Rreziku sot nuk është vetëm lufta që është e dukshme, por edhe ajo që përhapet në kodet binare të sistemeve kritike dhe në rrugët e padukshme të tregjeve globale. Atje luhet e ardhmja.