Vepra më e rëndësishme e Kaija Saariaho, me regji nga Ernest Martinez Majtas, me regji nga Peter Sellars, propozon një histori arketipi që i flet kohës sonëPër mos harroni se e keqja nuk është gjenetike dhe e mira Është akti më i madh i guximit. Pra, Teatri i Operas së Romës pohon thirrjen e saj të dyfishtë, midis bashkëkohores dhe traditës
Nga Rosalba Panzieri
“Dua të shkruaj një operë për një nënë, sepse në historinë e operës nuk ka pasur kurrë një vepër teatrale për një nënë të shkruar nga një grua.” Kështu, Kaija Saariaho i besoi regjisorit Peter Sellars dëshirën e thellë që lindi “Adriana Mater”, një operë e fuqishme dhe intime, e vënë në skenë për herë të parë në Itali në Teatro dell'Opera në Romë nga 9 deri më 16 tetor 2025. Kaija Saariaho, një kompozitore finlandeze që ndërroi jetë në vitin 2023, ishte një nga artistet më me ndikim në muzikën bashkëkohore, e vlerësuar me Luanin e Artë në Bienalen e Venedikut Musica 2021. “Adriana Mater” është, për sa i përket gjerësisë dhe kohëzgjatjes së saj, vepra e saj më mbresëlënëse, dhe muzika e saj ngrihet si një katedrale nga një frymëzim aq i thjeshtë sa është thelbësor: dy rrahje zemre që pulsojnë brenda një trupi të vetëm gjatë amësisë.
Dy zemra që rrahin në një trup
Vepra trajton temën e amësisë në një kontekst kohe lufte, ku Adriana, protagonistja, zgjedh të vazhdojë një shtatzëni që vjen si pasojë e përdhunimit nga Tsargo, një ushtar i varur nga dhuna dhe alkooli. Pavarësisht përpjekjeve të motrës së saj Refka për ta bindur, Adriana vendos ta shërojë aktin vdekjeprurës që pësoi me një akt jetësor - dhënien e jetës. Djali i saj, Yonas, rritet i pavetëdijshëm, me një hije në shpirtin e tij, deri në momentin e së vërtetës shpërthyese. Adriana përjeton një konflikt midis dashurisë dhe frikës, midis dëshirës për të mbrojtur dhe frikës se e keqja mund të transmetohet si një virus i heshtur, duke u pyetur nëse është e mundur të trashëgosh dhunën.
Takimi midis babait dhe birit do ta zgjidhë çështjen. "Polifonia e gjeneruar nga rrahjet e njëkohshme të dy zemrave", shkroi kompozitori, "është bërë konstante në nivelin muzikor. Këto ritme të ndryshme kanë formuar bazën e kompozimit muzikor, me të cilin unë kam karakterizuar muzikalisht personazhet e ndryshëm dhe kohën e tyre". Opera, në dy akte, shpaloset në shtatë tablo muzikore, të cilat e shtyjnë rrëfimin në një tension marramendës që nuk ofron asnjë pushim apo pushim. Është një zbritje e pafundme, nga një tmerr në tjetrin, duke u kapur pas trapit të shpresës. Kontradiktat e brendshme të personazheve, emocionet e ndryshme që bashkohen brenda tyre, përkthehen në një kontrast që i flet të tashmes.
Sfida e shpresës përtej tmerrit
“Adriana Mater” është një vepër që futet më thellë se zakonisht në natyrën njerëzore, duke vënë në pikëpyetje kalimin e kohës, duke lënë një hendek 18-vjeçar midis aktit të parë dhe të dytë. Mbi të gjitha, ajo ngre një pyetje thelbësore: a ka gjaku ligjin e vet për t'iu bindur, apo dashuria e marrë është më e fortë? Adriana pyet: “A është një i huaj ai që banon brenda meje? Gjaku i viktimës dhe i xhelatit rrjedhin të përziera në venat e saj. A do të jetë fëmija im Kaini apo Abeli?” Sot, tragjikisht, kjo pyetje na shqetëson të gjithëve. Të zhytur në zona lufte, të mësuar me dhunën, viktima të logjikës dhe veprimeve brutale, ne jemi të thirrur të zgjedhim me guxim të shërojmë në vend që të shkatërrojmë. Dhe muzika e endur nga kompozitori, duke përdorur kundërpikë të vazhdueshme, ndërton me forcë të jashtëzakonshme betejën e hidhur të brendshme të personazheve, e cila zgjidhet vetëm në harmonizimin e finales.
Fjalë që tregojnë për humnerën dhe shpresën
Libreti, në frëngjisht, u shkrua nga gazetari Amin Maalouf, një bashkëpunëtor i hershëm i Saariaho. Dramaturgjia e Maalouf thellohet në intimitetin femëror, në zgjedhjen radikale për të gjeneruar jetë edhe kur trupi është dhunuar. Ndërsa kompozitori filloi me polifoninë e rrahjeve të zemrës, dramaturgu mori dhunën e luftës si horizont të tij. Maalouf ofron një libreto me fuqi të rrallë dramatike, në të cilën lartësia e ndjenjës gjen një forcë verbale që të kujton tragjedinë greke.
Orkestra dhe Kori në skenë për një vepër ringjalljeje
Peter Sellars, një regjisor vizionar dhe mik i ngushtë i kompozitorit, ka krijuar një prodhim të ri që gjithashtu kujton strukturën e tragjedisë greke: katër personazhe, një tension moral që shpaloset pothuajse në fjalë dhe shikime, duke i reduktuar gjestet në thelbin e thjeshtë. Por efekti shpërthyes, edhe vizualisht, vjen nga Orkestra dhe Kori, të dirigjuar nga Ciro Visco, në skenë.
Në podium, Ernest Martínez Izquierdo, bashkëpunëtori i hershëm i Saariahos, udhëheq një kast interpretuesish që ka fituar tashmë një çmim Grammy për regjistrimin e operës në San Francisko. Fleur Barron si Adriana, Axelle Fanyo si Refka, Nicholas Phan si Yonas dhe Christopher Purves si Tsargo, të gjithë u dukën po aq të besueshëm dhe vokalisht të shkëlqyer.
Nga pikëpamja teknike, pavarësisht performancës së shkëlqyer në përgjithësi, muzika shquhet si protagonistja e vërtetë e vënies në skenë.
Shpëtim në vend të hakmarrjes
Në një kohë kur lufta po troket përsëri në derën e Evropës, Adriana Mater na pyet urgjentisht: çfarë do të thotë të jesh nënë në një kohë dhune? Dhe mbi të gjitha, a mund t'i edukojmë ata që kanë lindur nga lufta për paqen?
Kur Jonasi nuk arrin ta zbatojë planin e tij për hakmarrje kundër babait të tij torturues dhe ia kursen jetën, Adriana do të thotë fjalë që duhet të jenë një sinjal për secilin prej nesh: "Ai njeri meritonte të vdiste, por ti, biri im, nuk meritoje të vrisje. Ne nuk jemi hakmarrë, por jemi të shpëtuar."
Italian 
Albanian 
English